در چند سال اخیر، وضعیت اقصادی ایران تحت تأثیر تحولات داخلی و بین المللی قرار داشته است. یکی از مهمترین نقاط عطف در این روند رد درخواستهای ایران برای مذاکره و همکاری با ایالات متحده آمریکا در زمینه های اقتصادی و سیاسی بوده است.
این تصمیم که به ویژه پس از تشدید تحریم ها و فشارهای بین المللی اتخاذ شد، تأثیرات گسترده ای بر ساختار اقتصادی ایران گذاشت و چالشهای جدیدی را برای مردم و دولت به همراه آورد.
۱. تحریم ها و تأثیرات آن بر درآمدهای ارزی ایران
پس از این که ایران درخواستهای خود برای مذاکره با آمریکا را رد کرد ایالات متحده تحریم های جدیدی علیه ایران اعمال کرد که بسیاری از آنها در بخشهای کلیدی مانند نفت بانکی، و پتروشیمی بودند. نفت ایران به عنوان بزرگ ترین منبع در امد ارزی کشور، یکی از اصلی ترین هدفهای تحریم ها قرار گرفت. صادرات نفت ایران که پیش از این در دوران تحریم های قبلی نیز با کاهش چشمگیری مواجه بود پس از رد مذاکره و اعمال تحریم های جدید به شدت کاهش یافت.
این کاهش در صادرات نفت به ویژه با توجه به نیاز شدید ایران به درآمدهای ارزی برای تأمین کالاهای اساسی و واردات ضروری بحران ارزی جدیدی را به وجود آورد. نرخ ارز در بازار آزاد به شدت افزایش یافته و ریال ایران با کاهش شدید ارزش روبه رو شد.
این افزایش نرخ ارز به سرعت در قیمت کالاها و خدمات نمایان شد و تورم به یکی از مشکلات عمده کشور تبدیل شد. بسیاری از مردم با افزایش قیمت کالاهای اساسی و کاهش قدرت خرید خود مواجه شدند.
۲. وضعیت بازار داخلی و مشکلات معیشتی مردم
در پی افزایش نرخ ارز و کاهش قدرت خرید مردم وضعیت معیشتی بخش زیادی از جامعه ایران با دشواری های جدی مواجه شد کالاهای وارداتی که پیش از این با قیمت های مناسب تری در دسترس مردم قرار داشت به شدت گران شدند و بسیاری از خانواده ها توانایی تأمین کالاهای اساسی خود را از دست دادند. علاوه بر کالاهای اساسی خدمات مختلف مانند حمل و نقل، مسکن و بهداشت نیز تحت تأثیر تورم قرار گرفتند. شرایط اقتصادی برای قشرهای متوسط و پایین جامعه به ویژه دشوار شد و نارضایتی های عمومی در پی این مشکلات افزایش یافت فشارهای اقتصادی نه تنها به معیشت مردم آسیب زد، بلکه به تضعیف اعتماد عمومی نسبت به مدیریت اقتصادی کشور و سیاستهای دولتی نیز منجر شد.
3. محدودیتهای واردات و تأثیر آن بر تولیدات داخلی
محدودیتهای اقتصادی که پس از رد درخواستهای مذاکره با آمریکا به وجود آمد، به ویژه در بخش واردات کالاهای مصرفی و تولیدی مشکلات بیشتری را برای صنایع کشور به همراه داشت. به دلیل تحریم ها و قطع دسترسی به سیستمهای مالی جهانی بسیاری از تولید کنندگان ایرانی قادر به تأمین مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود نبودند. این امر باعث کاهش تولیدات داخلی و افزایش هزینه ها در بسیاری از صنایع شد.
در این وضعیت، صنایع داخلی به ویژه در زمینه هایی مانند خودروسازی الکترونیک و صنعت دارویی با مشکلاتی جدی در تأمین منابع و تولید مواجه شدند. شرکت ها و کارخانجات که پیش تر به واردات وابسته بودند. حالا مجبور به یافتن راه حلهای جایگزین برای تأمین نیازهای خود شدند. برخی از آنها به تولید محصولات مشابه با کیفیت پایین تر و قیمت بالاتر پرداختند، که این امر خود موجب کاهش رقابت پذیری صنایع داخلی در بازارهای جهانی و افزایش فشار بر مصرف کنندگان
شد.
۴. فرصت ها و چالش ها در تقویت تولید داخلی
با وجود تمام چالشهایی که تحریمها و محدودیت های اقتصادی ایجاد کرده است، رد درخواست مذاکره با آمریکا می تواند فرصتی برای تقویت صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات باشد. اگر چه این مسیر با چالشهای فراوانی همراه است اما در بلندمدت می تواند ایران را به سمت توسعه اقتصاد مقاومتی هدایت کند دولت ایران در تلاش است تا با اجرای سیاستهای حمایتی از بخش تولید به رشد و توسعه صنایع غیر نفتی کمک کند. در این راستا، صنایع داخلی تشویق شده اند تا از ظرفیتهای خود برای تولید کالاهای مشابه وارداتی استفاده کنند و به همین دلیل در برخی بخشها مانند کشاورزی، دارو، و صنایع دستی شاهد رشد قابل توجهی بوده ایم همچنین دولت در تلاش است تا با افزایش سرمایه گذاری های داخلی و جذب منابع مالی به تقویت زیر ساختهای اقتصادی و صنعتی پرداخته و به افزایش ظرفیت های تولیدی کشور کمک کند.
۵. چالشهای ساختاری و اقتصادی داخلی
یکی از اصلی ترین چالشهایی که ایران در مواجهه با تحریم ها و فشارهای اقتصادی با آن روبه رو است، مشکلات ساختاری در اقتصاد کشور است. ضعف در مدیریت اقتصادی، فساد سیستماتیک، ناکارآمدی در برخی از بخشهای دولتی و ناتوانی در جذب سرمایه گذاری های خارجی، همگی از عواملی هستند که عملکرد مثبت در بخشهای مختلف اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهند. این مشکلات ساختاری اگر به طور جدی مورد توجه قرار نگیرند می توانند مانع از بهره برداری حداکثری از فرصتهای ایجاد شده در این شرایط شوند اصلاحات در زمینه مدیریت منابع شفافیت اقتصادی و مبارزه با فساد از جمله ضروریات برای موفقیت در این مسیر است.
۶. چشم انداز آینده
در مجموع، رد درخواست همکاری با آمریکا و تشدید تحریم ها باعث ایجاد فشارهای جدی بر اقتصاد ایران شد کاهش درآمدهای ارزی افزایش تورم کاهش تولیدات داخلی و مشکلات معیشتی از جمله آثار فوری این تصمیمات بود. با این حال این شرایط می تواند به عنوان یک فرصت برای تقویت تولیدات داخلی کاهش وابستگی به واردات و توجه به ظرفیت های داخلی مورد استفاده قرار گیرد.
اگر ایران بتواند از این فرصتها بهر میرداری کرده و در کنار آن مشکلات ساختاری را نیز حل کند، می تواند در مسیر خود کفایی اقتصادی و کاهش آسیب پذیری در برابر فشارهای خارجی گام بردارد. در نهایت آینده اقتصادی ایران به میزان زیادی به توانایی کشور در مدیریت بحرانهای اقتصادی و اتخاذ تصمیمات صحیح در زمینه اصلاحات داخلی بستگی دارد.

روزنامه نوآوران | شماره روزنامه: ۲۱ | تاریخ چاپ: شنبه ۱۱ اسفند ۱۴۰۳ | شماره خبر: ۲۶۷۱